Het onwaarschijnlijke verhaal van Viktor Frankl

Viktor Frankl was een joodse psychiater die tijdens WOII naar verschillende kampen gedeporteerd werd in Tsjechië en Polen. Zijn vrouw en kinderen kwamen om, evenals verschillende van zijn kampgenoten. De omstandigheden waren zo zwaar, dat zelfs de sterkste mensen de moed opgaven om nog terug te vechten.

Toch overleefde Viktor Frankl de gruwelijkheden en leken de omstandigheden geen grip op hem te hebben. Door het gedrag van zijn kampgenoten nauwkeurig te observeren ontdekte hij een krachtig wapen dat hem de rest van zijn leven zou helpen, zelfs in de moeilijkste omstandigheden. Hij deelde zijn inzichten met zijn makkers die er op hun beurt kracht en moed uit putten.

De allerlaatste menselijke vrijheid

Frankl was tot het inzicht gekomen dat er – zelfs in de moeilijkste omstandigheden – één vrijheid is die niemand je kan afnemen. Namelijk: de keuze om onder alle omstandigheden je eigen houding te bepalen en je eigen weg te kiezen. Op basis daarvan besliste hij dat niemand hem nog zou kwetsen. Hoeveel leed hij ook werd berokkend, hij besliste zelf of het hem zou raken of niet. Tussen de prikkels van buitenaf en zijn reactie vond hij zijn grootste kracht: keuzevrijheid.

Stimulans en respons

In het bestverkochte managementboek aller tijden ‘De Zeven Eigenschappen van Effectief Leiderschap’ gebruikt Steven Covey het verhaal van Viktor Frankl om zijn beeld over pro-activiteit verder toe te lichten. Covey stelt dat keuzevrijheid ontstaat van zodra je je bewust bent van stimulans en respons. Stimulans is de prikkel die je ontvangt, bijvoorbeeld de huidige coronacrisis. De respons is hoe je op deze situatie reageert. De ruimte daartussen is je keuzevrijheid en de plek waar je verantwoordelijkheid over je eigen leven neemt.

Reactief gedrag en proactief gedrag

Reactieve mensen laten zich volledig beïnvloeden door wat er om hen heen gebeurt. Ze laten zich meeslepen en leggen de schuld voor wat hen overkomt buiten zichzelf. Ze beseffen niet dat ze over de keuzevrijheid beschikken. Hun respons wordt volledig bepaald door de stimulans.

Proactieve mensen daarentegen benutten hun keuzevrijheid en beslissen zelf hoe ze reageren op bepaalde situaties. Ze zijn zich ervan bewust dat ze aan de situatie zelf niet veel kunnen veranderen, maar dat ze wel hun eigen gedrag kunnen bepalen. Ze nemen het heft in eigen handen en nemen de verantwoordelijkheid voor hun daden.

Proactief gedrag trainen

Ga voor jezelf na in welke situatie je vaak reactief gedrag vertoont. Teken op een blad 3 kolommen. De eerste kolom noem je stimulans en hierin beschrijf je de situatie. De derde kolom noem je respons en hierin beschrijf je je normale reactie. De tweede kolom staat voor keuzevrijheid. Probeer hierin zoveel mogelijk alternatieve reacties te formuleren, anders dan wat je normaal zou doen. Daarna kan je zelf nog beslissen wat je er mee doet. Veel succes!